A ŚWIATŁOŚĆ W CIEMNOŚCI ŚWIECI I CIEMNOŚĆ JEJ NIE OGARNĘŁA

Wystawa fotograficzna „A światłość w ciemności świeci i ciemność jej nie ogarnęła” jest częścią przedsięwzięcia artystyczno-naukowego dotyczącego odbudowy i adaptacji obiektów przemysłowych, które zostały zniszczone w Ukrainie, a także ekspresji artystycznej w czasach konfliktu militarnego. Prezentowane w Galerii Wozownia 11 (ul. M. Skłodowskiej-Curie 11) fotografie frontowe zostały wykonane na południu Ukrainy i są efektem współpracy prof. Julii Iwaszko i oficera prasowego Sergija Belińskiego. 

Profesor Julia Iwaszko jest z wykształcenia architektką. Pracuje w Kijowskim Narodowym Instytucie Budownictwa i Architektury, a obecnie realizuje grant IDUB na Uniwersytecie Łódzkim. Jej projekt naukowy zakłada analizę zniszczeń architektonicznych na południu Ukrainy oraz wykorzystanie doświadczenie m.in. Polski (w tym w dużej mierze Łodzi) w odbudowywaniu zakładów przemysłowych zniszczonych przez Rosję. W obwodzie mikołajowskim, podobnie jak niegdyś w województwie łódzkim, znajduje się duża liczba zakładów przemysłowych. 

Profesor Iwaszko zbadała stan architektoniczny południowych obszarów Ukrainy i okazało się, że największym problemem nie będzie odbudowa zabytków, lecz właśnie rekonstrukcja lub adaptacja obiektów przemysłowych. 

Rosjanie umyślnie niszczą tę strukturę – widzimy to choćby w Zaporożu czy Mikołajowie. Zakłady przemysłowe o podobnej charakterystyce zostały zniszczone w Polsce przez Niemców. Chcielibyśmy wykorzystać doświadczenie Łodzi, które może być przydatne w rewitalizacji ukraińskich obiektów. Dzięki temu będziemy znać odpowiedzi na pytania: W jaki sposób uzupełnić brakującą zabudowę? Jak optymalnie pod względem ekonomicznym przeprowadzić rewitalizację? Jakie nadać nowe funkcje budynkom? 

– tłumaczy prof. Iwaszko. 

Ukraińska badaczka przez kilka lat zbierała informacje na temat rewitalizacji m.in. łódzkich fabryk i zakładów. 

Mój syn pisał na ten temat doktorat i wspólnie odwiedziliśmy nie tylko Łódź, lecz także Warszawę, Budapeszt, Wiedeń, Kraków. I to właśnie w Łodzi zaszły największe zmiany, wystarczy spojrzeć na Art_Inkubator, Manufakturę czy Monopolis. 

Drugim elementem projektu prof. Iwaszko jest pokazanie artystycznego wymiaru konfliktu w Ukrainie. Jednym z takich działań jest właśnie wystawa fotografii w Galerii Wozownia. To wyjątkowy projekt, który powstał we współpracy polskich i ukraińskich naukowców oraz walczącego na froncie oficera prasowego. 

Wystawy fotograficzne związane z tematem wojny są prezentowane na całym świecie, a konflikt militarny jest ujmowany na różne sposoby. Wystawa „A światłość w ciemności świeci…” jest przykładem tego, jaką artysta może przekazać prawdę o agresji zbrojnej 

– wyjaśnia prof. Iwaszko. 

Warto zauważyć bowiem, że wojna na fotografiach dokumentalnych autorstwa oficera prasowego Armii Ukraińskiej z 28 samodzielnej brygady zmechanizowanej im. Rycerzy Zimowej Kampanii to nie tylko okrucieństwo. 

Seria zdjęć fotograficznych ukazuje również nadzieję, którą widzimy w żółtych i niebieskich serduszkach szytych przez ukraińskie wolontariuszki dla walecznych obrońców ojczyzny. To troska o zapomniane, porzucone bezpańsko zwierzęta – psy, krowy, kucyki. To wreszcie zjednoczenie wojskowych i cywilów w trakcie wielkanocnych ceremonii w schronie z udziałem popa. Pomimo trwania działań wojennych ludzie pozostają ludźmi – pomagają sobie, obchodzą święta, opiekują się starszymi. Wojna niekoniecznie odczłowiecza 

– wyjaśnia kuratorka wystawy dr hab. Aneta Pawłowska.

W ocenie historyka sztuki dra hab. Piotra Gryglewskiego wystawa prezentuje zdjęcia, które są nie tylko interesujące estetycznie, lecz mają również wyjątkową wartość dokumentalną i zmuszają do refleksji. 

Te fotografie skłaniają do zadania sobie pytania o relacje między sztuką a wojną. Wojna może być prezentowana poprzez sztukę w sposób propagandowy, odhumanizowany, gdzie armie symbolizują starcie pozbawione indywidualnego lęku i ludzkiego strachu. Zderzenie, w którym nie ma miejsca zastanowienie się nad śmiercią zwykłej jednostki. Lecz poprzez sztukę można zaprezentować również osobisty, wręcz intymny punkt widzenia. Jest to wypełniony obawą i poczuciem zagrożenia obraz świata i poczucie, że dawne życie może rozpaść się na kawałki. I że warto je chronić. Ten drugi rodzaj prac widzimy na wystawie.  

– wyjaśnia historyk sztuki dr hab. Piotr Gryglewski. 

Uzupełnieniem wystawy fotograficznej jest katalog tekstów poetyckich zatytułowany „Kwiaty południa”, które w metaforyczny sposób opisują odczucia autorów wystawy, czyli prof. Julii Iwaszko i Sergija Belińskiego. Nagrania wybranych tekstów, w języku ukraińskim, będzie można usłyszeć podczas wernisażu. 

Prezentowane teksty to rodzaj poetyckiego dziennika zdarzeń wojennych. Liryczny charakter utworów, które są silnie osadzone w religii prawosławnej, dynamizuje postrzeganie materiału ikonograficznego zawartego w pracach fotograficznych i je dookreśla. Inną funkcją tego osobliwego potpourri jest przepracowanie przez obojga autorów ich traumy związanej z wojną 

– podsumowuje prof. Pawłowska. 

Impresje artystyczne twórców działających w czasie wojny oddadzą również projekcje filmów Sergieja Belińskiego, które zostaną wyświetlane podczas wernisażu wystawy.